Thứ Năm , 28 Tháng Ba 2024
Trang chủ Chuyên mục Ung thư Bồi dưỡng khi điều trị ung thư Bồi dưỡng để chiến thắng bệnh Ung thư: Kỳ 1- Bồi dưỡng thể chất

Bồi dưỡng để chiến thắng bệnh Ung thư: Kỳ 1- Bồi dưỡng thể chất

Bài viết thứ 1 trong 1 bài thuộc chủ đề Bồi dưỡng thể chất
 

Bồi dưỡng là gì và vì sao cần?

Bồi có nghĩa là làm tăng thêm, dưỡng có nghĩa là nuôi, là duy trì.
Bệnh ung thư thường làm người bệnh bị suy nhược thể xác và tinh thần. Các phương pháp điều trị bệnh cũng rất nặng nề, cần nhiều sức khỏe để mà theo đuổi cuộc điều trị được đến nơi đến chốn. Cần phải bồi dưỡng cho cơ thể và tâm hồn người bệnh ung thư luôn ở trạng thái khỏe mạnh.

Nguyên tắc của việc bồi dưỡng?

Khi mang bệnh ung thư, người bệnh có 3/4 cho đến 4/5 thời gian ban đầu (giai đoạn sớm) không có triệu chứng, hoàn toàn như người bình thường. Phần lớn và chính yếu của việc bồi bổ và nuôi dưỡng sức khỏe cho người bệnh ung thư thực chất cũng áp dụng đúng cho cả người bình thường. Nguyên tắc của việc bồi dưỡng là chủ động tích cực nhưng phải vừa đủ. Cần đặc biệt lưu ý nguyên tắc này.

Bồi dưỡng là một công việc tổng hợp 3 yếu tố

Tất cả mọi người cần biết từ khi tuổi trẻ việc bồi dưỡng để thể xác vững mạnh và tinh thần có được trạng thái hưng phấn, tích cực, tăng cường sức đề kháng của cơ thể. Sức đề kháng của cơ thể là yếu tố quan trọng nhất đề ngừa và điều trị bệnh nhiễm trùng và ung thư.

Bồi dưỡng là một công việc tổng hợp, gồm những nội dung phối hợp với nhau chặt chẽ:

Sau đây là phần trình bày kinh nghiệm của tôi về công việc bồi dưỡng cho con người, nhất là những bệnh nhân ung thư. Ẩn phía sau những dòng chữ đó, là những trường hợp thực tế tôi đã điều trị hoặc chứng kiến.

Bồi dưỡng thể chất

Chế độ ăn cho bệnh nhân ung thư

Là việc tăng cường cung cấp chất liệu xây dựng lên cơ thể và đổ đầy năng lượng sống. Nếu thiếu chất, cơ thể sẽ dần teo đét, sụp đổ. Nếu thiếu năng lượng, cơ thể sẽ suy giảm hoạt động có nghĩa là yếu đuối. Xương yếu thì khung cơ thể không vững, cơ thịt yếu thì yếu vận động, tế bào miễn dịch yếu thì yếu sức đề kháng, tế bào thần kinh trung ương yếu thì hoạt động tinh thần sẽ uể oải. Người nào cũng cần đủ chất để đủ sức mạnh giúp tồn tại và phòng ngừa hoặc đề kháng bệnh, làm lành những tổn thương cơ thể.

Người bệnh ung thư lại càng không thể thiếu chất, đặc biệt là những người đang điều trị ung thư. Khi cơ thể thiếu chất, các tế bào cơ thể và tế bào ung thư sẽ đi vào trạng thái “ngủ nghỉ” như con gấu ngủ đông vậy. Do đó tế bào ung thư sẽ không “ăn” thuốc, không “ăn” tia xạ.

Mặt khác, những tế bào đang ở giai đoạn sinh sản thì rất dễ chết khi có thuốc hoặc tia xạ, nếu không đủ chất tế bào ung thư sẽ ngủ yên và không sinh sản. Vì thế, cho thuốc hoặc chiếu tia vào lúc cơ thể thiếu chất sẽ rất kém tác dụng, làm hại nhiều cho cơ thể mà tăng khả năng sống sót cho tế bào ung thư.
Nhưng cũng không được bồi dưỡng làm dư chất trong cơ thể. Dư chất gây béo phì và đủ các chứng bệnh (tiểu đường, tim mạch, ung thư…). Dư chất, thậm chí có thể nguy hiểm đến tính mạng. Đối với bệnh nhân ung thư, ngoài lúc đang điều trị thì dư chất làm tế bào ung thư no đủ, sinh sản nhanh, bệnh mau trở nặng hoặc nhanh tái phát. Do đó cần nhấn mạnh tính vừa đủ trong bồi dưỡng về chất.

Xem thêm bài Bồi dưỡng để chiến thắng bệnh Ung thư: Kỳ 2 – Bồi dưỡng tinh thần

Thực phẩm (thức ăn)

Phải ăn đủ (không thừa không thiếu) chất lượng và số lượng. Thực hành đơn giản nhất là ăn nhiều mà không lên cân, không mập ra. Trong nhà người bệnh ung thư nên có cái cân sức khỏe. Muốn ăn đủ các chất thì phải ăn đổi món thường xuyên (đủ các loại rau quả, thịt cá, trứng sữa…). Chỉ ăn chay trường một món sẽ bị nguy cơ chất thì dư, chất thì thiếu. Lưu ý rằng không phải các món cao lương mỹ vị đắt tiền mới đủ chất, mà là ngược lại. Chỉ cần các món bình dân trong các chợ ở địa phương. Đảm bảo chất lượng còn bao hàm ý nghĩa vệ sinh thực phẩm, tránh ngộ độc ăn uống.
Tốt nhất là nhai nuốt bình thường với thực phẩm thông thường. Bất quá mới dùng thêm vitamin tổng hợp (thuốc bổ), nặng hơn nữa mới phải dùng thức ăn tổng hợp hoặc truyền dịch.

Nước uống

Phải đủ nước cho cơ thể, bởi 90% trọng lượng tế bào là nước và 60% trọng lượng của cả cơ thể là nước. Đủ nước thì mới bảo đảm tốt cho quá trình lưu thông, chuyển hóa các chất trong cơ thể. Giúp cơ thể thực hiện tốt quá trình tổng hợp chất và khử thải độc. Nước là vị thuốc giúp khử và thải độc tốt nhất, rẻ nhất. Đó là điều rất quan trọng, đặc biệt đối với người bệnh ung thư đang tiến hành điều trị. Uống và truyền nhiều nước để có nhiều nước tiểu trước và trong đến sau cuộc truyền hóa chất sẽ giúp tránh suy thận cho người bệnh ung thư. Đủ nước sẽ tăng hiệu quả xạ trị. Ngoài ra ở người bình thường, đủ nước giúp đủ nước tiểu và không táo bón, giúp tránh bị sỏi đường niệu và bệnh trĩ; giảm nguy cơ bị ung thư bàng quang và ruột già. Không khô răng miệng thì miệng họng mới ít bị viêm, răng ít bị sâu. Nước ảnh hưởng đến năng xuất hoạt động thể xác và trí não. Thiếu nước nặng người ta lú lẫn, ảo giác hoặc hôn mê, chân tay không cử động nổi. Thiếu nước nhẹ (chỉ cần thiếu 1%, do vận động, sốt) là mọi hoạt động thể xác tinh thần đều giảm.

Với người bình thường thì có lẽ đơn giản thế này là tạm đủ: cứ khát là uống liền. Đối với người hay quên uống nước thì để 2 lít nước trên bàn mỗi ngày uống cho hết. Không để kéo dài cảm giác khát (ráng nhịn uống để làm cho xong việc) và không để khô da, môi, miệng; nước tiểu vàng nhạt và không dưới 1000mL/24h, không táo bón.

Với người bệnh, nhất là người bệnh bị rối loạn hoặc mất cảm giác khát nước. Việc đảm bảo đủ nước trong cơ thể không phải là công việc đơn giản. Người bác sĩ có kiến thức cơ bản về thăng bằng nước điện giải sẽ giúp bệnh nhân việc duy trì đủ nước trong cơ thể.

Cơ thể đào thải chất cặn bã độc hại không chỉ qua tiêu tiểu mà còn qua nước ở mồ hôi và hơi thở. Uống đủ nước và làm cho ra mồ hôi (xông hơi, tập thể dục, lao động) là việc làm hữu ích.

Uống quá nhiều nước sẽ làm giảm ăn thực phẩm (ăn thiếu mà vẫn no). Uống nhiều nước đều đặn trước bữa ăn lâu dài sẽ làm giảm trọng lượng cơ thể. Giảm cân bằng biện pháp uống nhiều nước, theo tôi là biện pháp tiêu cực không nên theo, nhất là bệnh nhân ung thư.

Khí thở

Đối với người bình thường, không khí trong lành là dưỡng khí cần thiết. Để nhận được khí trong lành, cần môi trường tốt và biết cách thở đúng. Những miền quê miền biển, rừng núi, đồng bằng ít khói bụi là nguồn dưỡng khí tốt cho sức khỏe.

Đối với người bệnh ung thư, việc đủ oxygen cho mô tế bào là yếu tố quan trọng để tế bào bướu nhạy điều trị xạ hóa. Tiến hành điều trị trong khi hô hấp kém, sẽ làm giảm kết quả diệt tế bào bướu. Cần chú trọng hơn về việc thở và dạy thở cho đúng cách. Điều trị tốt những bệnh về hô hấp như hen suyễn, viêm phế quản tắc nghẽn…

Ánh sáng mặt trời

Trên da: tia nắng mặt trời là yếu tố quan trọng để tổng hợp vitamin D cho cơ thể một cách hiệu quả mà tự nhiên. Đi bộ buổi sáng là bồi dưỡng nhiều mặt trong đó có tắm nắng sớm mai. Bằng tác dụng của Vitamin D, ánh sáng giúp cơ thể tổng hợp và chuyển hóa calcium và phosphorus, tăng cường hệ miễn dịch, ổn định tinh thần.

Qua mắt: sáng tối và màu sắc của môi trường sống ảnh hưởng đến tâm trạng của bệnh nhân. Cần tránh để phòng ốc u tối và quá nhiều vật dụng gam màu lạnh.

Ánh sáng mặt trời đã gắn với lịch sử phát sinh, tồn tại và phát triển của mọi loài trên trái đất. Ánh sáng là một yếu tố quan trọng duy trì sự hoạt động của đồng hồ sinh học trong cơ thể. Ánh sáng quyết định sự phát triển cơ thể hòa hợp với nhịp sinh học cho nên không thể thiếu ánh sáng.

Người Mỹ được khuyên tắm nắng sớm 15 đến 30 phút mỗi ngày. Người Việt nam có lẽ tắm nắng sớm mai 1-2 tiếng đồng hồ không sao. Nên tránh nắng từ 10h sáng đến 4h chiều vì khoảng thời gian đó ánh nắng quá mạnh. Dư nắng có thể làm tăng nguy cơ bị ung thư da, ung thư tế bào hắc tố, cườm mắt. Vấn đề này quan trọng ở người da trắng vùng ôn đới và hàn đới hơn người vùng nhiệt đới – nơi mà da con người đã tôi luyện nhiều đời trong ánh nắng. Cũng không nên dùng những buồng ánh sáng nhuộm thẩm mỹ da hay thấy ở Mỹ hoặc châu Âu. Ở vùng thiếu ánh nắng, uống thêm vitamin D và các vitamin khác có thể là cần thiết, người Việt nam bình thường thì không cần thiết khi nhiều thời gian tiếp xúc ánh nắng và có hoa quả, rau tươi dùng mỗi ngày. Chỉ uống khi có bệnh làm rối loạn chuyển hóa hoặc gây ăn uống kém làm cơ thể thiếu hụt vitamins.

Âm thanh

Không gian yên tĩnh quá không tốt, làm con người cảm giác cô đơn, dễ chìm đắm vào những nghĩ suy và tình cảm tiêu cực. Cần có âm thanh không ồn ào nhưng đủ để biểu hiện sự sống động của cuộc sống. Từ tự nhiên như tiếng chim hót, tiếng lá cây trong gió, tiếng nước chảy, sóng biển; cho đến những âm thanh của con người (tự nhiên hoặc qua radio, TV). Khuyến khích bệnh nhân ca hát và đi nghe trình diễn nhạc kịch.

Một số vấn đề thường gặp, cần lưu ý trong việc bồi dưỡng chất cho bệnh nhân ung thư

  • Chán ăn: Đây là phản ứng tự nhiên của cơ thể. Cơ thể không muốn nhập thêm chất (đã đủ chất, nếu thêm dư sẽ làm ung thư phát triển mạnh; hoặc cơ quan tiêu hóa, bài tiết đã suy – khó tiêu hóa). Người già hoặc người bệnh thường hay có tâm lý thèm các món ăn, trái cây hồi còn khỏe mạnh thấy ngon miệng. Nhưng khi nhận được thì sẽ thấy món ăn bây giờ không ngon như hồi xưa nữa, chỉ vài ba miếng là không muốn ăn tiếp. Khi một người bệnh ung thư thèm ăn món gì, hãy chiều nguyện vọng của họ, nhưng bước đầu chỉ mua ít thôi.
    Để khắc phục hiện tượng chán ăn, bản thân người bệnh phải ráng ăn. Không ăn được nhiều một lúc thì chia ra làm nhiều bữa nhỏ với thay đổi các loại thực phẩm và hình thức món ăn để chống nhàm chán trong ăn uống. Người bác sĩ phải tìm ra nguyên nhân chủ yếu gây chán ăn, có thể cho bệnh nhân dùng thêm thuốc để tăng cường tiêu hóa và tăng cảm giác ngon miệng. Nhưng quan trọng nhất là hướng dẫn bệnh nhân sinh hoạt cho đúng để cơ thể tăng nhu cầu về chất, đòi hỏi được ăn uống thêm một cách tự nhiên mà không dư chất trong cơ thể.
  • Ăn chay, ăn mặn: Ăn kiểu gì cũng được, miễn là tuân thủ nguyên tắc ăn đủ chất và lượng. Ăn chay dễ bị thiếu chất, ăn mặn dễ bị dư chất. Không nên bắt người không quen ăn chay phải chuyển qua ăn chay; cũng không nên bắt người quen ăn chay phải ăn mặn. Ăn chay giúp cho người ở xứ giàu khắc phục được tình trạng dư thừa chất do đó có vẻ như là món ăn tốt cho sức khỏe hơn so với ăn mặn. Ăn chay muốn không bị thiếu chất, bữa ăn phải phong phú chủng loại rau xanh, đậu, nấm, củ, quả…thật ra là đắt hơn ăn mặn và việc chuẩn bị tốn thời gian hơn. Đối với bệnh nhân ung thư giai đoạn nặng, bướu lớn thì việc hạn chế ăn uống để thiếu chất đưa vào cơ thể đôi khi làm bướu giảm kích thước rõ, kéo dài thời gian sống thêm một chút cho người bệnh. Nhưng cực hiếm người bệnh chữa khỏi bằng phương pháp tiết chế ăn uống này. Bản thân tôi chỉ có nghe tin đồn chứ chưa tận mắt chứng kiến một trường hợp nào cả. Câu hỏi đặt ra, quyết định trả lời tùy thuộc mỗi người: có nên bắt người bệnh kham khổ để sống thêm vài ngày hay không?
  • Tránh xu hướng sợ bệnh mà kiêng khem quá đáng. Sợ bệnh tim mạch nên không dám ăn dầu mỡ làm cơ thể thiếu hụt vitamin A, D, E, K gây ra đủ thứ rối loạn trong cơ thể. Giảm cholesterol trong máu sẽ thiếu hormone sinh dục của cơ thể gây hàng loạt hệ quả tiêu cực khác. Sợ bệnh tiểu đường không dám ăn một tí đường nào cũng cực kỳ sai lầm vì đường là nguyên liệu chính tạo năng lượng hoạt động của cơ thể. Sợ bị tội sát sanh không dám ăn thịt làm thiếu chất đạm trong cơ thể, làm trầm trọng teo yếu cơ. Sợ bột ngọt không dám đụng vào thức ăn có bột ngọt. Cần nhắc lại rằng, thứ gì cũng ăn được hết, miễn là đừng ăn quá nhiều.
    Mỗi cơ thể, trong một số tình cảnh nào đó có thể phải kiêng cữ ăn uống một số chất ví dụ như rau xanh, đậu đũa, bưởi, nho… thường là rất ít so với những chất cần bồi bổ. Người bệnh nên bàn bạc với bác sĩ để biết cần kiêng cữ những thứ gì, không nên kiêng cữ một cách thiếu hiểu biết.
  • Bổ sung dinh dưỡng khi cần. Hiện nay, từ thành tựu dinh dưỡng cho các phi hành gia, trên thị trường có những sản phẩm dinh dưỡng cao cấp như những viên kẹo nhưng cung cấp đủ dinh dưỡng và năng lượng như một ly sữa Ensure. Rất thuận tiện cho bệnh nhân bị cắt nhỏ dạ dày hoặc ăn uống quá kém. Hình như các sản phẩm dinh dưỡng toàn phần dùng ngoài đường tiêu hóa (Total Parenteral Nutrition = TPN) chưa sẵn có ở bệnh viện ung thư ở Việt Nam.
  • Thực phẩm chức năng (TPCN). TPCN chỉ nên coi là một món ăn như mọi món ăn bình thường khác, nhưng đắt tiền. Có tiền thì cứ việc dùng, không có tiền mua cũng không có gì phải phiền lòng hay hối tiếc.
  • Các chất kích thích và gây nghiện. Cấm ở trẻ nhỏ, nên loại bỏ ở người bình thường và người đang điều trị bệnh. Riêng đối với người già 80 tuổi, người bệnh ung thư giai đoạn cuối thì quan điểm của tôi là cho xài thoải mái. Khi đó, người ta thích gì hãy chiều cái đó.
  • Thuốc bổ. Không để thiếu nhưng cũng không được lạm dụng các loại thuốc bổ, vì làm dư thừa vitamin và muối khoáng cũng gây rối loạn cơ thể. Ở Việt Nam tôi thấy đồng nghiệp tôi còn có quan niệm sai lầm khi dùng vitamin B12, ít biết đến acid folic, magnesium trong khi điều trị bệnh nhân ung thư.
  • Không tra tấn người bệnh bằng việc ăn uống. Có người con giàu có và rất thương mẹ. Bà cụ bị ung thư giai đoạn cuối. Anh bắt mẹ thực hiện đủ trò theo hướng dẫn của mấy thần y. Rồi lại bỏ cả đống tiền ra mua cho mẹ rễ cây đắng nghét mà bọn lừa đảo nói rằng đây là rễ cây sâm Trường sơn nghìn năm tuổi. Uống thứ nước đó bà cụ chịu không nổi vì đắng, ói mửa, đã mệt lại càng thêm mệt. Bà cụ không chịu uống, bác sĩ can ngăn nhưng anh con trai vì mong mẹ hết bệnh nên cứ ép mẹ uống. Đến khi mẹ mất anh con trai mới bừng tỉnh và ân hận vì đã tra tấn mẹ suốt những ngày tháng cuối cùng của đời bà cụ.
  • Lưu ý an toàn trong việc ăn uống. Tôi đã chứng kiến người bệnh ung thư chết vì ăn chè trôi nước. Cục bánh lớn trôi tuột vào họng, người bệnh suy kiệt không khạc nổi cục bánh ra nên bị nghẹt thở. Phải thận trọng khi bệnh nhân xuất hiện triệu chứng nuốt sặc. Những món ăn bồi bổ có thuốc bắc thì phải thận trọng, dễ bị ngộ độc bởi thần sa, chu sa. Đã có những trường hợp bà mẹ chuẩn bị đồ ăn cho con làm con bị chấn thương, bỏng nặng.
  • Truyền máu khi cần. Bệnh nhân ung thư bị thiếu máu nặng (do chảy máu và ăn uống quá kém) sẽ rất mệt mỏi và phù nề. Chỉ định truyền máu là cách bồi dưỡng cho kết quả nhanh và hiệu quả cao. Ngay sau buổi truyền máu thấy bớt mệt liền và da tay chân nhăn nheo vì giảm phù nề. Người bệnh ung thư thiếu máu sẽ giảm tưới oxygen và cung cấp dinh dưỡng đến mô, làm bướu giảm nhạy điều trị hóa và xạ trị, chậm lành vết mổ. Thiếu bạch cầu sẽ giảm sức kháng bướu. Điều trị thiếu máu trước, trong và sau khi điều trị ung thư là một vấn đề chuyên môn rất hay. Có thời gian tôi sẽ bàn sâu với bác sĩ chuyên khoa ung bướu.
  • Năng lượng vũ trụ? Tôi không có kiến thức về chuyện này, cũng chưa thấy ai trong số người quen và bệnh nhân của tôi rèn luyện và thực hành kỹ thuật tiếp thụ năng lượng vũ trụ này. Về mặt lý luận khoa học và Phật học, tôi tin đó là chuyện nhảm nhí.

Cuối cùng, xin nhấn mạnh lần nữa việc tăng cường bổ dưỡng trong khi đang điều trị ung thư là việc làm tối cần thiết. Bồi dưỡng khi phẫu thuật để lành vùng mổ. Bồi dưỡng khi hóa trị và xạ trị để làm tế bào ung thư tăng nhạy thuốc, nhạy tia – giúp hóa và xạ diệt được nhiều tế bào bướu.

Xem thêm bài Bồi dưỡng để chiến thắng Bệnh ung thư: Kỳ 3 – Bồi dưỡng vận động