Đông trùng hạ thảo – Thông tin dành cho cán bộ y tế

Biên dịch: Võ Thùy Thanh Trúc

Hiệu đính: DS Điều Thị Ngọc Châu – Bệnh viện Ung Bướu Hà Nội

Tên Khoa học

Ophiocordyceps sinensis (đổi tên vào năm 2007), Cordyceps sinensis, Sphaeria sinensis.

Tóm tắt lâm sàng

Đông trùng hạ thảo bao gồm loại nấm sinh trưởng trên cơ thể ấu trùng của sâu bướm Hepialus armoricanus Oberthuer. Cả hai thành phần này của đông trùng hạ thảo đều được sử dụng như một vị thuốc y học cổ truyền Trung Quốc. Đông trùng hạ thảo được sử dụng cho các tình trạng như mệt mỏi, rối loạn chức năng tình dục, ho và được coi là một chất hỗ trợ chức năng tuyến thượng thận hoặc chất kích thích miễn dịch.

Nghiên cứu trên in vitro và trên động vật

Các nghiên cứu in vitro và trên động vật cho thấy nó có tác dụng chống ung thư, giảm các tác động của phóng xạ, chống kết tập tiểu cầu và điều trị đái tháo đường. Ngoài ra, Đông trùng hạ thảo còn tăng cường hồi phục bạch cầu ở chuột bị giảm bạch cầu do dùng Taxol và tăng tác dụng gây độc tế bào của Cisplatin trên ung thư phổi không tế bào nhỏ.

Nghiên cứu trên người

Một số nghiên cứu trên người cho thấy các sản phẩm từ Đông trùng hạ thảo giúp cải thiện chức năng thận và giảm biến chứng trên thận do đái tháo đường ở bệnh nhân ghép thận và bệnh nhân tiểu đường bị suy thận được chụp mạch vành. Tuy nhiên, một số phân tích gộp đã chỉ ra hiện nay vẫn chưa có đủ bằng chứng chứng minh tác dụng điều trị bổ trợ của đông trùng hạ thảo ở bệnh nhân ghép thận và chạy thận nhân tạo. Bên cạnh đó, các nghiên cứu về hiệu suất tập thể dục ở người khỏe mạnh lại cho các kết quả khác nhau.

Đông trùng hạ thảo có thể làm tăng tác dụng không mong muốn của thuốc đái tháo đường hoặc thuốc chống đông máu/chống kết tập tiểu cầu. Các nghiên cứu trên động vật cho thấy Đông trùng hạ thảo làm tăng sinh nguyên bào hồng cầu. Vì vậy, không nên sử dụng Đông trùng hạ thảo cho những người bị ung thư dòng tủy. Đông trùng hạ thảo cũng kích thích sản xuất testosterone ở chuột. Song, tác dụng này liệu có tương tự ở người hay không vẫn chưa được làm rõ.

Mục đích sử dụng

• Bệnh thận
• Bệnh tiểu đường
• Kích thích miễn dịch
• Tăng sức mạnh, sức bền

Cơ chế hoạt động

Các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm chứng minh rằng Đông trùng hạ thảo kích thích tế bào trợ giúp T, kéo dài thời gian tồn tại của tế bào lympho, tăng cường sản xuất TNF-alpha và interleukin 1, tăng hoạt động của các tế bào tiêu diệt tự nhiên. Hơn nữa, các tác dụng tăng sinh số lượng tế bào tiền hồng cầu trong tủy xương ở chuột và tăng sản xuất progesterone trong tế bào động vật cũng đã được chứng minh.

Mặt khác, các thí nghiệm khác lại cho thấy Đông trùng hạ thảo có thể ức chế tế bào khối u bằng cách điều tiết biểu hiện kháng nguyên MHC lớp II.

Theo dân gian, Đông trùng hạ thảo có thể giảm độc tính trên thận do cyclosporin và aminoglycoside gây ra, mặc dù cơ chế này vẫn chưa được làm rõ. Hoạt chất của Đông trùng hạ thảo là Cordycepin có chức năng ức chế kết tập tiểu cầu do collagen gây ra bằng cách giảm hoạt động của ion canxi và thromboxan A2.

Phản ứng không mong muốn

Báo cáo trường hợp

Hiện tượng chảy máu nhiều: Xuất hiện sau khi nhổ răng ở bệnh nhân sử dụng Đông trùng hạ thảo hàng ngày như một loại thuốc bổ.

Tương tác thuốc – dược liệu

Hạ đường huyết/Insulin

Các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm cho thấy Đông trùng hạ thảo có tác dụng hạ đường huyết. Song, vẫn chưa được thử nghiệm trên lâm sàng.

Thuốc chống đông máu/Chống kết tập tiểu cầu

Các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm cho thấy Đông trùng hạ thảo ức chế sự kết tập tiểu cầu và có thể làm tăng tác dụng của những loại thuốc này. Một trường hợp đã được báo cáo xuất hiện hiện tượng chảy máu quá nhiều khi làm thủ thuật nha khoa có liên quan đến việc sử dụng Đông trùng hạ thảo.

Tài liệu tham khảo

https://www.mskcc.org/cancer-care/integrative-medicine/herbs/cordyceps