Đăng nhập
Y Học Cộng đồng Dự án “Y Học cùng cộng đồng” phổ biến những kiến thức khoa học và thường thức về y học cho cộng đồng Việt Nam
Nội dung chính
Bài dịch từ UpToDate, tài liệu tham khảo hàng đầu của các bác sĩ trên thế giới.
Do dự tiêm chủng xảy ra với nhiều lý do phức tạp, tùy vào bối cảnh cụ thể, thay đổi theo thời gian, địa điểm và loại vắc xin. Nó bị ảnh hưởng bởi các yếu tố như sự chủ quan, sự tiện lợi và sự tin tưởng.
- Sự chủ quan: nhận thức rằng những rủi ro của bệnh có thể phòng ngừa bằng vắc xin là thấp.
- Sự tiện lợi: liên quan tới sự sẵn có, khả năng chi trả và tiếp cận vắc xin.
- Sự tin tưởng: liên quan tới lòng tin vào sự an toàn và hiệu quả của vắc xin , hệ thống chăm sóc sức khoẻ, các nhà hoạch định chính sách.
Tại sao cha mẹ từ chối hoặc chậm trễ việc tiêm vắc xin?
Lý do phản đối chung
Những lo ngại về tính an toàn và tác dụng phụ chiếm khoảng 60-70% những yêu cầu không tiêm. Vấn đề an toàn bao gồm các tác dụng phụ cụ thể (ví dụ, hội chứng Guillain-Barré, lồng ruột, đau tại chỗ) và những mối quan tâm tổng quát hơn (ví dụ, quá nhiều vắc xin làm quá tải hệ miễn dịch, gây ra bệnh tự kỷ, bệnh tự miễn,…). Những mối quan tâm về an toàn thường được khuếch đại bởi những lời tiêu cực và thông điệp truyền thông. Một số mối quan tâm về an toàn có cơ sở thực tế như vắc xin Rotavirus và lồng ruột.
Tuy nhiên một số khác lại dựa vào quan niệm sai như nhiều vắc xin ức chế hệ miễn dịch. Những phản đối khác có thể liên quan đến niềm tin rằng vắc xin không cần thiết hoặc thiếu lựa chọn tự do. Các ví dụ bao gồm:
- Tin tưởng rằng vắc xin không hoạt động.
- Tin rằng con cái không có nguy cơ mắc bệnh có thể ngăn ngừa do vắc xin, hoặc các bệnh đó không nguy hiểm. Thật ra, những niềm tin này là kết quả của sự thành công từ các chương trình tiêm chủng trẻ em. Khi nhiều bệnh được phòng tránh thành công bằng chủng ngừa, tần suất bệnh hiếm đi và các bậc cha mẹ thường quên đi những ảnh hưởng tàn phá của chúng. Họ có thể không nhận thức được những nguy cơ đối với con cái và cộng đồng khi từ chối vắc xin. Đối với những phụ huynh này, nguy cơ gặp tác dụng phụ có ý nghĩa quan trọng hơn những lợi ích tiềm năng.
- Tin tưởng rằng bị nhiễm bệnh tự nhiên tốt hơn là chủng ngừa.
- Niềm tin rằng cha mẹ biết điều gì là tốt nhất cho con mình và nên có quyền đưa ra quyết định cho con mình.
- Thiếu lòng tin vào các cơ quan y tế của chính phủ, các tổ chức y khoa, cán bộ y tế cộng đồng và các công ty dược phẩm.
- Các phản đối về mặt đạo đức, tín ngưỡng hoặc tôn giáo (ví dụ, chủng ngừa là vi phạm ý của Chúa).
Lý do phản đối cụ thể
Cha mẹ có thể có xu hướng chọn lọc vắc xin chống lại bệnh mà họ tin là nặng hơn (ví dụ, Haemophilus influenza type b) và từ chối vắc xin chống lại bệnh họ tin là không nguy hiểm (ví dụ, varicella).
- Vắc xin MMR: Mối quan tâm chính về vắc xin phòng bệnh sởi – quai bị – rubella (MMR) liên quan tới lo ngại rằng MMR gây ra chứng tự kỷ. Mối quan tâm này có thể được bắt nguồn từ một nghiên cứu năm 1998 ở 12 trẻ với cáo buộc rằng MMR làm hư màng ruột, cho phép các tác nhân gây bệnh xâm nhập vào mạch máu và não, dẫn đến bệnh tự kỷ. Bài báo này đã bị rút xuống (retracted) năm 2010 và bị coi là có nhiều gian lận năm 2011. Mặc dù đã có nhiều bằng chứng thuyết phục bác bỏ lo ngại này, chúng vẫn được nhấn mạnh trên một số phương tiện truyền thông và trên internet. Sự thiếu vắng bằng chứng về quan hệ nhân quả giữa vắc xin MMR và chứng tự kỷ sẽ được thảo luận riêng.
- Vắc xin não mô cầu: Các mối quan tâm chính về vắc xin liên hợp có thể liên quan với hội chứng Guillain-Barré. Mặc dù hội chứng Guillain-Barré đã có thời được cho là có liên quan đến tiêm chủng, mối liên hệ nhân quả đã không được chứng minh.
Những hệ quả có thể từ việc từ chối tiêm chủng
Đối với cá nhân
– Từ chối vắc xin làm tăng nguy cơ mắc các bệnh có thể phòng ngừa bằng vắc xin, hoặc lúc mắc thì dễ trở nặng hơn.
-
Rủi ro từ việc từ chối vắc xin
Trẻ không được tiêm chủng có nguy cơ mắc bệnh phòng ngừa được bằng vắc xin cao hơn những cháu có tiêm chủng. Trong các nghiên cứu quan sát và mô hình toán học, nguy cơ này tăng gần gấp 9 lần ở bệnh varicella, cao nhất là 35 lần ở bệnh sởi, và dao động từ 6 đến 28 lần ở bệnh ho gà. Một nghiên cứu hệ thống đã đánh giá mối liên quan giữa việc từ chối vắc xin và bệnh sởi hay ho gà ở Hoa Kỳ trong giai đoạn 2000 và 2015. Trong số 1416 trường hợp mắc sởi, 57% đã không tiêm chủng sởi, 14% đã từng tiêm chủng sởi, và phần còn lại không rõ có tiêm hay chưa. Trong số 574 trường hợp chưa được chủng ngừa (mặc dù đủ tuổi chủng ngừa sởi), 71% đã không tiêm vì lý do tôn giáo hoặc triết học. Con số này ở những ca bệnh ho gà dao động từ 59-93% trong 8 lần phát dịch.
-
Rủi ro về sự chậm trễ của vắc xin
Các nguy cơ khi trì hoãn tiêm chủng vẫn chưa được nghiên cứu kỹ lưỡng. Theo nguyên tắc chung, bệnh có thể phòng tránh bằng vắc xin nghiêm trọng hơn ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ so với trẻ lớn.Sự chậm trễ tiêm chủng làm tăng thời gian dễ bị tổn thương (vulnerability) đối với những trẻ nhỏ này.
Đối với cộng đồng
– Việc từ chối vắc xin làm tăng nguy cơ bùng phát các bệnh có thể phòng ngừa bằng tiêm chủng trong quần thể dân cư. Trong các nghiên cứu quan sát, các cá nhân không được chủng ngừa có xu hướng tập trung về mặt địa lý, làm cho một số cộng đồng dễ bị ảnh hưởng. Khi phát dịch, các cá nhân phản đối tiêm chủng vì lý do tôn giáo/triết học, những trẻ quá nhỏ để được chủng ngừa, những người có chống chỉ định chủng ngừa và những người chủng ngừa chưa đủ liều bị ảnh hưởng nhiều nhất. Nhiều đợt dịch bệnh sởi, bại liệt, rubella, ho gà, H. influenza loại b,… đã được báo cáo trong các nhóm tôn giáo hoặc cộng đồng chống lại việc chủng ngừa. Vào năm 2014, Hoa Kỳ đã ghi nhận số ca bệnh sởi kỷ lục với số người mắc bệnh cao nhất từ khi tuyên bố hết bệnh sởi vào năm 2000. Vào năm 2015, một ca bệnh sởi trong công viên giải trí ở California đã dẫn đến dịch bệnh ở nhiều bang khác nhau. (Kỳ sau: Cách tiếp cận với các bố mẹ do dự hay từ chối tiêm chủng ở Mỹ)
