Táo bón ở trẻ em

Táo bón là gì ?

Táo bón là tình trạng trẻ đi poo poo cứng, và đi không thường xuyên. Tuy nhiên, tính chất phân và số lần đi cầu khác biệt ở từng trẻ. Đa số trẻ sẽ đi tiêu ít nhất một lần mỗi 2 – 3 ngày, nhưng có những trẻ có thói quen đường ruột khác biệt, và có thể đi cầu 1 lần một tuần – 10 ngày chẳng hạn. Chúng ta chỉ cần lo lắng về tính chất phân và số lần đi tiêu của trẻ nếu có những triệu chứng, dấu hiệu cho thấy trẻ bị ảnh hưởng vì một trong bốn tứ khoái của con người này.

Táo bón là một tình trạng xảy ra khá thường xuyên của con trẻ. Thống kê cho thấy có ít nhất 30% trẻ bị táo bón cần được quan tâm. Những dấu hiệu thường gặp để ba mẹ dẫn con đi khám là nếu trẻ lâu đi tiêu, poo poo lớn, cứng, đi cầu rặn đau, chảy máu, hoặc trẻ bị dây poo poo ra ngoài quần không kiểm soát được.

Tại sao chúng ta cần phải quan tâm về vấn đề này?

Vì táo bón là một vấn đề phổ biến có thể gây nhiều hệ quả ngắn hạn và dài hạn.

• Ngắn hạn, trẻ có thể bị đau bụng từng cơn, giảm ngon miệng, giảm nhu cầu ăn do không thấy đói bụng như bình thường. Một số trẻ có thể rất quấy, khó chịu, và trở nên “khó tính”, cáu gắt hơn bình thường.
• Về dài hạn, táo bón nhiều có thể làm nứt hậu môn, gây đau và chảy máu cho trẻ. Và sau đó dẫn đến hàng loạt những vấn đề đi kèm theo một vòng luẩn quẩn: vì bị đau, trẻ sợ đi và ráng nhịn đi toilet, không chịu ngồi bồn cầu, hoặc âm thầm dùng những tư thế như ngồi xổm, hoặc đứng chéo chân để chặn poo poo.

Kết quả là poo poo của trẻ càng bị dồn lại, to hơn, cứng hơn, càng gây những triệu chứng đường tiêu hóa, và càng gây đau, và chảy máu khi trẻ không còn nhịn đi cầu được nữa. Khi tình trạng táo bón nặng kéo dài, trực tràng và hậu môn của trẻ quen với việc bị căng đầy thường xuyên, nên mất đi khả năng báo động lên não để tạo một “nhu cầu” đi cầu cho trẻ, vì vậy trẻ mất đi khả năng “mắc cầu”, và poo poo bị đầy quá, tràn ra ngoài mà trẻ không nhận biết gì cả. Đây là một tình trạng nghiêm trọng và có thể cần phải nhập viện để thụt tháo đường ruột và làm những xét nghiệm để loại trừ các bệnh nền nguy hiểm.

Nhiều trẻ nhũ nhi dưới 6 tháng có thể rất khó chịu, khóc lóc khi rặn cầu, mặc dù phân mềm. Tình trạng này không phải là táo bón, mà là một tình trạng sinh lý bình thường khi trẻ vẫn chưa phối hợp đáp ứng thư giãn vùng cơ chậu khi tăng áp lực bụng cho phân để có thể đi cầu bình thường. Tình trạng này sẽ tự khỏi khi trẻ lớn hơn.

Nếu trẻ dưới 1 tuổi và bạn nghi con bị táo bón, nên cho trẻ đi khám bác sĩ để có lời khuyên và can thiệp đúng đắn, kịp thời.

Xem thêm bài viết Khái niệm chung về táo bón ở trẻ em

Những nguyên nhân gây táo bón

Những nguyên nhân gây táo bón ở trẻ em bao gồm:

1. Xu hướng tự nhiên của trẻ: một số trẻ có nhu động ruột chậm, gây táo bón
2. Thói quen đường ruột: nhiều trẻ nhỏ mải chơi, ráng nhịn đi cầu, làm cho poo poo trở nên to hơn, cứng hơn. Vì vậy, nên dành “thời gian đi cầu” riêng cho trẻ.
3. Hành vi “nhịn cầu”: sau khi trẻ bị đau khi đi tiêu, trẻ sẽ dùng nhiều cách để tránh đi cầu, và vì vậy càng làm cho lần đi tiêu sau khó chịu và đau đớn hơn.
4. Khi có môi trường toilet mới (ví dụ như khi trẻ đi học).
5. Chế độ ăn: Một số trẻ có xu hướng dễ táo bón, nếu ăn ít chất xơ, sẽ dễ bị táo bón hơn. Tuy nhiên, ở đa số các trẻ, chất xơ không phải là nguyên nhân chính gây táo bón, rất nhiều trẻ ăn đủ chất xơ nhưng vẫn bị táo bón và việc tăng lượng chất xơ ở những trẻ này không giúp trẻ hết bị táo bón. Việc cho uống sữa bò nhiều (trên 500ml/ngày) làm tăng nguy cơ bị táo bón ở trẻ.
6. Nứt hậu môn: gây đau, và làm cho trẻ tránh đi tiêu, làm trẻ táo bón nhiều hơn
7. Bệnh lý: có một số bệnh lý thần kinh, nội tiết có thể biểu hiện bằng táo bón ở trẻ. Tuy nhiên, tỉ lệ này rất hiếm gặp.

Vậy chúng ta nên tiếp cận vấn đề này như thế nào?

Điều quan trọng nhất, và cần sự kiên nhẫn của ba mẹ và ông bà nhất, là tập một thói quen đường ruột tốt cho trẻ, một cách ít áp lực nhất. Nên để thời gian “toilet” khoảng 3 – 5 phút tập cho trẻ ngồi toilet, sau mỗi cữ ăn, mặc dù trẻ có mắc cầu hay không, hay đã đi cầu trước đó hay chưa.

Nếu trẻ đi học, ta có thể tập thói quen ngồi toilet mỗi ngày 5 phút sau đánh răng và 5 phút sau bữa ăn tối cho trẻ. Cho trẻ cầm theo một cuốn sách hay đồ chơi yêu thích khi ngồi cầu, và khen thưởng trẻ nếu trẻ làm được điều này (bằng lời khen, hoặc bằng những miếng dán sticker để khen thưởng…). Không nên la mắng, đánh đòn trẻ, vì nếu thế trẻ lại càng không phối hợp và càng tránh đi cầu.

Một số trẻ đi cầu phân cứng, đau, và vì vậy càng tránh đi cầu. Những trẻ này sẽ cần sự trợ giúp của bác sĩ, cho thuốc cho trẻ đi cầu dễ hơn, trong một thời gian vài tuần hay vài tháng, để giúp phân mềm ra, dễ đi tiêu vui vẻ hơn, và giúp nứt hậu môn có thời gian phục hồi. Khi đó, việc huấn luyện thói quen đi tiêu lành mạnh sẽ dễ dàng thiết lập, và làm cho trẻ lấy được niềm vui khi đi được poo poo. Khi trẻ được cho thuốc hỗ trợ, trẻ nên được tái khám theo hẹn, để điều chỉnh liều lượng và thời gian dùng thuốc, chứ không nên sử dụng thuốc hỗ trợ tùy ý mình.

Chế độ ăn lành mạnh: nên cho trẻ ăn các loại trái cây và rau củ thường xuyên trong và giữa các bữa ăn. Nước ép không chứa chất xơ, nên không được tính vào. Đồng thời nên giới hạn lượng sữa bò tiêu thụ mỗi ngày. Đối với trẻ từ 18 tháng tuổi, trẻ chỉ nên tiêu thụ tối đa 500ml sữa bò một ngày. Lượng sữa bò nhiều hơn sẽ gây táo bón cho trẻ. Cũng nên tránh các loại nước ngọt trước các cữ ăn. Giảm lượng sữa sẽ giúp cho trẻ thèm ăn hơn và ăn nhiều hơn ở các cữ ăn.

Xem thêm bài viết Chăm sóc trẻ bị táo bón

Những thông tin cần ghi nhớ

• Tần suất và tính chất phân khác nhau ở từng trẻ.
• Bạn chỉ cần lo về táo bón nếu trẻ có vấn đề
• Táo bón có thể gây đau bụng, giảm thèm ăn, và cáu gắt ở trẻ
• Chế độ ăn không quan trọng mấy trong điều trị táo bón ở trẻ em (rất khác so với người lớn – vì ở người lớn, chế độ ăn đóng vai trò rất quan trọng trong nguyên nhân và điều trị táo bón)

Xem thêm bài viết Nguyên nhân và cách điều trị táo bón ở trẻ em

Tài liệu tham khảo

https://www.facebook.com/huyenthao.bacsi/posts/238039139916482